Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Erbaş, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi öğrencilerine ve Türkiye'de öğrenim gören Kazakistanlı doktora ve yüksek lisans öğrencilerine verdiği konferansta, “Eleştirel düşünce, bilimsel ilerlemenin ve kalkınmanın önemli bir motivasyonudur.  Ayrıca günümüzün en büyük sorunlarından olan radikalizmin de tahammül edemediği hususlardan biri, sorgulayan insan modelidir. Radikalizm sorgulayan insan istemez. ‘Ben söyleyeyim sen yap’, tarzında insan ister. ‘Ben düşüneyim sen düşünme’ böyle bir insan tipi ister. Bunlar gittikçe örgüt haline gelir. O örgütler, terör örgütü haline bile gelebilir ki zamanımızdaki terör örgütlerinin gelişim süreci böyle başlar. ‘Senin yerine ben düşünürüm, sen benim dediğimi yap’ tarzı insanlar yetiştirmeye çalışır. Kritik düşünmeden kaçan birey ve toplumlar kendilerini tekrar etme sürecine girerek bir kısır döngüye hapsolurlar.” dedi.

Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı'nda gerçekleştirilen ve aynı zamanda video konferans sistemiyle canlı yayınlanan konferansı üniversitenin Kazakistan’ın Türkistan şehrinde bulunan yerleşkesindeki öğrenciler de takip etti.

Üniversitenin mütevelli heyet başkanlığınca “Hasbihal Programları” kapsamında düzenlenen konferansta konuşan Diyanet İşleri Başkanı Erbaş, “İslam medeniyeti bir ilim medeniyetidir. Bilgi ve hikmet medeniyetidir. Kur’an-ı Kerim’de, akletme, tefekkür, tedebbür ve tezekkürü vurgulayan pek çok ayeti kerime vardır. Tabiatı araştırmaya, evreni tefekküre yönelten ve yaratılışa dikkat çeken pek çok ayeti kerime vardır.” ifadelerini kullandı.

Başkan Erbaş, Kur’an-ı Kerim’de hayatın gayesi, ahiret ve varoluşun hikmeti ile alakalı pek çok ayet-i kerimenin olduğunu belirterek, “İnsanoğlu, kendisi ve evren ile ilişkisini vahyin kılavuzluğunda kurduğunda; bireysel, toplumsal ve küresel boyuttaki anlam krizini ve varoluşsal bunalımlarını sekinete, sukunete dönüştürecektir. Nitekim peygamberlerin mirası üzerine yükselen, vahiy ve hikmete dayalı köklü bir ilim geleneği oluşturan İslam medeniyeti, bunun en somut göstergesidir.” diye konuştu.

Vahyin ilk asrından itibaren büyük bir ilmî inkişaf gerçekleştiren İslam toplumunun 7 asırlık bir zaman zarfında, bilimin bütün alanlarında insanlığın ufkunu aydınlattığını, teorik ve pratik boyutta ilmin öncüsü olduğuna dikkat çeken Başkan Erbaş, “Bu meyanda, insanlık tarihinin ilim ve hikmet açısından en görkemli dönemi olan İslam medeniyetini anlamak oldukça önemlidir. Bu medeniyetin en önemli coğrafyalarından biri de Fergana Vadisi’dir. Fergana Vadisi, tarih boyunca insanlığın ufkunu aydınlatan nice âlimlerin, erenlerin ve gönül mimarlarının yetiştiği, kültürümüzün en değerli hazinelerine ev sahipliği yapan ilim, irfan ve hikmet merkezleriyle doludur.” değerlendirmesinde bulundu.

“Bilgi güç devşirmek için değil, insanlığın huzuru için kullanılmalı”

Başkan Erbaş, Müslümanların ilme bakışını ve katkısını anlatarak,  şunları söyledi:

“Müslümanlar, ilmin bizatihi kendisini muhterem kabul ederek kısa sürede din, matematik, tıp, felsefe, fizik, kimya, astronomi gibi ilmin bütün dallarında büyük bir müktesebat oluşturmuşlardır.

Müslümanlar, ilmi; hayatın içinde ve sosyal gerçekliklerden koparmadan, çağının meselelerini dikkate alan bir yaklaşımla ele almışlar, bilgiyi güç devşirmek için değil, insanlığın huzuru için kullanmışlardır. Bilgi güç devşirmek için değil, insanlığın huzuru için kullanılmalı, bizim anlayışımız, İslami anlayış budur.

Müslümanlar, ilmi; hiçbir dönemde bugünkü manada İslami olan/olmayan şeklinde tasnif etmemişlerdir. Müslümanlar, büyük bir özgüvenle insanlığın kadim müktesebatıyla yüzleşmekten hiçbir zaman çekinmemişlerdir. Roma’dan istifade etmek gerekiyorsa istifade etmişler. Fas’tan istifade etmesi gerekiyorsa istifade etmişler. Tüm bu havzalardan karşılaşmaktan kaçınmamışlar ve böylece diğer kültürlerin meydan okumalarının üstesinden gelip, kadim birikimi vahiy potasında eriterek içselleştirmişlerdir. Müslüman âlimlere baktığınız zaman bunu görebilirsiniz. Bu bizim için çok önemli bir örneklik teşkil etmiştir.”

“Din adına aklı öteleyenler de, akılcılık adına inancı öteleyenler de hakikate aynı şekilde zarar vermişlerdir”

18. yüzyıldan itibaren, batı merkezli bir yaklaşımla, özellikle bilgi alanında Yaratıcıyı ve aşkın boyutu öteleyen parçacı bir yönelimin öne çıktığının altını çizen Başkan Erbaş, “Bugün, küresel olarak yaşanan birçok sorun ve krizin temelinde, işte Batı merkezli gelişen bu bilim anlayışının insana, evrene ve hayata bakışındaki bencillik ve insanın Allah’la ilişkisi bağlamında oluşturduğu marazi ve paradoksal yaklaşım vardır. Özellikle, Allah, varlık, âlem ve bilgi arasındaki vazgeçilemez bağ kopartılınca insanlık derin bir anlam ve vahim bir ahlak krizine düçar olmuştur. Söz konusu bütünlük dağılınca akıl-vahiy, din-bilim arasındaki denge de bozulmuştur. Din adına aklı öteleyenler de, akılcılık adına inancı öteleyenler de hakikate aynı şekilde zarar vermişlerdir.” diye konuştu.  

Başkan Erbaş, İslam ilim geleneğinde vahiy ve akıl, hüküm ve hikmet, ahlak ve irfanın birbirinden ayrılmadığını, bu durumun yaratılışın bütünlüğü ve tevhidin gereği olarak görüldüğünü kaydetti.

“Bilimsel, teknik ve sosyal alanda yaşanan gelişmelerin, insanlığı neden daha güzel bir hayata taşımadığı sorusu oldukça önemli”

Son iki asra yakından bakıldığında, bilim, bilgi ve felsefenin oldukça öne çıkmasına rağmen bireysel ve toplumsal anlamda, tarihin en büyük krizlerinin yaşandığının görüleceğine işaret eden Başkan Erbaş, “Bilimsel, teknik ve sosyal alanda yaşanan gelişmelerin, insanlığı neden daha güzel bir hayata taşımadığı sorusu oldukça önemli ve üzerinde düşünmeye değer bir mevzudur. İlim, bilgi bu kadar gelişiyor. Fezaya, uzaya gidiliyor. İnternet dünyasında, bilgisayar dünyasında yaşıyoruz ama 100 sene, 200 sene öncesine göre insanlar daha mutlu değil.” şeklinde konuştu.

Günümüzde bilgiye ulaşmanın kolay, doğru bilgiye ulaşmanın da bir o kadar zor olduğunun altını çizen Başkan Erbaş, “İçinde yaşadığımız bilgi çağında bilgiye ulaşmak oldukça kolaylaşmakla beraber, doğru bilgiye ulaşmak alabildiğine zorlaşmaktadır. Yanlış adete doğruyu örtüyor, kapatıyor. Yanlış, doğru bilginin önüne geçiyor. Enformasyon çağında bilginin ve hakikatin alabildiğine manipülasyona maruz kaldığına şahit oluyoruz.” ifadelerini kullandı.

“Her millet ancak kendi medeniyet değerleri ile yükselebilir”

“Her millet ancak kendi medeniyet değerleri ile yükselebilir.” diyen Başkan Erbaş, şöyle devam etti:  

“Elbette insanlığın evrensel değerlerini sahiplenme ve insanlığın ortak birikiminden istifade etmek önemlidir. Başkalarının ulaştığı sonuç ve bu sonuca götüren metottan istifade etme ve öğrenme ameliyesi de önemlidir. Ancak salt taklitçi bir anlayışla ilerlemek asla mümkün değildir. Her birey veya toplum kendisine özgün ve kendi kimliğini yansıtan bir yol izlemelidir. Bu göz ardı edildiğinde insanı bekleyen en büyük tuzak kendisine yabancılaşmasıdır. Kendi köklerinden ve özgün değerlerinden uzak kalan insan, çevresinin onu tanımlamasının esiri olacak ve o çevrenin bir nesnesi haline gelecektir. Geçmişimizde bunun acılarını çok yaşadık.”

“Bilginin ahlakla irtibatı yok sayılamayacağı gibi, sorumluluk ile ilişkisi de görmezden gelinemez”

Başkan Erbaş, eğitim sürecinin en temel unsurlarından olan “bilgi”nin tek başına bir anlam ifade etmediğini dile getirerek, “Asıl önemli olan bilginin insan zihni ve kalbiyle buluşunca nasıl bir davranışa yol açtığıdır. Onun için Peygamber Efendimiz, Ya Rabbi, senden faydalı ilim istiyorum. Ya Rabbi, faydasız ilimden sana sığınıyorum” diyor. Eğer bilgi, ilim insanı kötülüğe yönlendiriyorsa oradan uzak durmak lazım. Bilgi sorumluluktur. Bilginin ahlakla irtibatı yok sayılamayacağı gibi, sorumluluk ile ilişkisi de görmezden gelinemez.” şeklinde konuştu.  

“Radikalizm sorgulayan insan istemez”

Yaşanılan çağı doğru anlayabilmek için doğru okumalar yapmanın gerekliliğine vurgu yapan Başkan Erbaş, şunları söyledi:

“Özellikle eleştirel düşünce, bilimsel ilerlemenin ve kalkınmanın önemli bir motivasyonudur.  Ayrıca günümüzün en büyük sorunlarından olan radikalizmin de tahammül edemediği hususlardan biri, sorgulayan insan modelidir. Radikalizm sorgulayan insan istemez. ‘Ben söyleyeyim sen yap’, tarzında insan ister. ‘Ben düşüneyim sen düşünme’ böyle bir insan tipi ister. Bunlar gittikçe örgüt haline gelir. O örgütler, terör örgütü haline bile gelebilir ki zamanımızdaki terör örgütlerinin gelişim süreci böyle başlar. ‘Senin yerine ben düşünürüm, sen benim dediğimi yap’ tarzı insanlar yetiştirmeye çalışır. Kritik düşünmeden kaçan birey ve toplumlar kendilerini tekrar etme sürecine girerek bir kısır döngüye hapsolurlar.”

Başkan Erbaş, tefekkür edebilmenin, insanın yanlış üzerine kalmamasının sigortası olduğunu ifade ederek, “Kur’an’ın bizleri akletme yönündeki teşvikinin hedeflerinden biri; akletmenin, yani ilmî ve fikrî araştırmalarla, Kur’an ve kâinat âyetlerinin delil teşkil ettiği bir imana yönlendirmektir. Buna biz tahkiki iman diyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.

“Müslümanlar, herkesin insanca bir hayat yaşama hakkını savunmayı, inançlarının gereği bir sorumluluk olarak görmektedirler”

Kur’an-ı Kerim’de dünyada huzur ve barışın en büyük teminatı olarak adaleti, temel hak ve hürriyetlerin dokunulmazlığını, çevre ve toplumla ilişkilerde şefkat ve merhameti emredildiğini hatırlatarak, şöyle konuştu:

“Bu ilkeleri rehber edinen Müslümanlar, dünyadaki herkesin onurlu, özgür ve insanca bir hayat yaşama hakkını savunmayı ve bu uğurda çalışmayı, inançlarının gereği bir sorumluluk olarak görmektedirler. Dolayısıyla bizlere düşen öncelikli görev ve sorumluluk, İslâm’ın hak ve adalet anlayışını, Hazreti Peygamberin çağlar üstü örnekliğini ve üstün ahlaki vasıflarını insanlık ailesinin her bir ferdine güzel bir dille, hikmetli bir üslupla sunmak için var gücümüzle çalışmaktır. Bilişim çağının araçlarını doğru şekilde kullanarak hakikate kasteden küresel projelerle hep beraber mücadele etmektir. Böylece yüce dinimiz İslam’ı en iyi şekilde temsil edip anlatmak ve bu husustaki yanlış ilgi ve algıları sahih bilgiyi kuşanarak bertaraf etmek, Kur’an ve sünnetin rehberliğinde yeryüzünde yeniden ma’rufun teminatı olmaktır. Aynı şekilde, İslam karşıtlarının ve istismarcı yapıların, inanç ve medeniyet değerleri konusunda bilgisiz gençleri kandırdığı gerçeğinden hareketle; İslam’ın ilke ve değerlerinin gençlere ve tüm insanlığa en güzel şekilde, doğru bir yöntem ve uygun bir üslup ile ulaştırılması için var gücümüzle gayret edeceğiz.”

“Müslümanlar herkesin temel hak ve özgürlüklerini dokunulmaz kabul etmişlerdir”

Müslümanların tarih boyunca bulundukları coğrafyalarda hukukun ve adaletin teminatı olduklarına dikkat çeken Başkan Erbaş, “Din, dil, ırk, renk ayrımı yapmaksızın herkesin temel hak ve özgürlüklerini dokunulmaz kabul etmişlerdir. Bir arada yaşama kültürünün, yaratana itaat ve yaratılana merhamet ahlakının en güzel örneklerini sunmuşlardır. Esasında bugün insanlığın en büyük sorunu bu ahlak ve hukuku ihmal etmesi, hatta kaybetmesidir.” diye konuştu.

Başkan Erbaş, yaşanan savaşların, kaosların, bireysel ve küresel krizlerin temelinde insanın kendine yabancılaşması, yaratılış gayesini unutması ve Rabbine kayıtsız kalması olduğunu kaydetti.

Daha güzel bir hayat ve dünyanın inşası için gençlerin hayalleri, çalışmaları ve gayretlerinin oldukça önemli olduğuna vurgu yapan Başkan Erbaş, “Nitekim Peygamber Efendimiz Mekke’de bir cahiliye toplumundan dünyanın en güzel dönemini inşa ederken bunu kendisine inanan bir avuç genç Müslüman ile beraber yapmıştır. Biliyorsunuz Mekke’de, İslam’ın zor yıllarında Peygamber efendimize inanıp destek olan, insanlığın iyiliği için mücadele eden sahabenin büyük çoğunluğu sizler gibi gençlerden oluşuyor.” hatırlatmasında bulundu.

Başkan Erbaş, sözlerini şu tavsiyelerle tamamladı:

“Bütün imkânlarınızla bildiğiniz ve yaşadığınız güzelliklerin hayata taşınması için gayret edin. İyiliklerin çoğalması ve kötülüklerin azalması için elinizden geleni ve üzerinize düşeni en iyi şekilde yapın. Faydalı çalışmalara katılın ve iyi işlere destek olun. Bu duygu ve düşüncelerle sözlerime son verirken hepinize eğitim hayatınızda başarılar diliyorum. Allah sizleri nice güzel ve hayırlı işler yapmaya muvaffak kılsın. Allah yar ve yardımcınız olsun.”

Konferansa, Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Muhittin Şimşek ve akademisyenler de katıldı.